Het culturele verhaal rond de 'Zomertentoonstelling' in Heerde, georganiseerd door de Heerder Historische Vereniging, verwoord door Victoria Kloek. Dit is een verkorte bewerking van haar officiële tekst voor de HHV.


1944 Twijzel,
© Joop Kloek, contéschets voor schilderij

Citaat uit de PIETER A. SCHEEN LEXICON:
Nederlandse Beeldende Kunstenaars 1750 – 1950 Kloek, (‘Jo’) ; geboren Oudelande 1 augustus 1912. Woonde en werkte in Oudelande, Goudswaart, Wonseradeel, Haarlem, Groningen, Zeegse, Gent (België), Amsterdam, Bergen (N.H.) in W.O. II geëvacueerd naar Twijzel, sinds 1950 in Heerde (kasteel Vosbergen). Leerling van E.B. van Dullemen Krumpelman te Zeegse, daarna van de Akademie van Schoone Kunsten te Gent (België). Schildert, aquarelleert, tekent (pen, pastel) en etst in realistische trant hoofdzakelijk landschappen en bloemstukken. Verkreeg in 1940 de kon. medaille voor schilderen naar levend model van de akademie van Gent. Gaf les aan K. Koopmans en J. Rusticus. Lid van de federatie van B.B.K.

RESTAURATIE PERIODE ‘VOSBERGEN’
De samenwerking met Bouwbedrijf Dalstra, architect Lensvelt en Joop Kloek is inspirerend. Er ontstaat een hechte groep die ernaar streeft om binnen de kostenraming optimaal vakmanschap te realiseren. De gedachte aan de slotgracht laat Joop Kloek niet los, op eigen initiatief graaft hij diepe geulen om de gracht terug te winnen op het ontstane moeras. Een Titanenarbeid die niet onopgemerkt blijft. Hij krijgt hulp van de gemeente Heerde om de slotgracht in oude luister te herstellen. Hun eerste winter bezoekt Joop zijn collega’s in de omtrek om over zijn plannen betreffende ‘Vosbergen’ als cultureel centrum te vertellen. Hij nodigt hen uit te komen exposeren. De contacten verlopen positief en de kunstagenda vult zich voor de zomermaanden van het komende jaar.

‘VOSBERGEN’, CULTUREEL CENTRUM N.O. VELUWE
1951. De kunstnestor van Heerde, de schilder Jan Kleintjes toont zich zeer betrokken. Om hun culturele programma breder van opzet te maken geeft hij zijn concertvleugel in bruikleen. De Veluwse liedjeszanger Jan van Riemsdijk komt regelmatig langs. Naast de oude plattebuiskachel zit ‘Ome Jan’ graag zijn pijpje te roken: “Kinders gaan jullie maar gewoon door, ik vermaak me hier heel best zo.” Hij belooft ze een mooi gedichtje. Henk van Apeldoorn, mede directeur van de Klok Zeep fabriek wil een stichting in het leven roepen: ‘Vrienden van Vosbergen’. Ook stelt hij voor dat al het drukwerk betreffende “Vosbergen” op de fabriek wordt verzorgd om de kosten laag te houden. Ds. Krijn Jansma sluit zich aan bij Henk van Apeldoorn. Zij zijn de eerste actieve vrijwilligers uit Heerde rond het culturele werk van Joop en Jopie Kloek. Beeldhouwster Bé Thoden van Velzen uit Hattem laat twee beelden op het bordes voor het kasteeltje plaatsen en één kleine ebbenhouten figuur 'Ariadne' in de muziekkamer. (Thans te zien in het Voermanmuseum in Hattem)

OPENING 'VOSBERGEN'
Op zaterdag 14 juli 1951 is de feestelijke opening van het Culturele Centrum 'Vosbergen' te Heerde.
Citaat krantenknipsel, bron onbekend:
Vosbergen, het mooie kasteeltje bij Heerde, is Zaterdag middag eensklaps aan de vergetelheid (..) ontrukt door de opening van een expositie voor beeldende kunsten. (..) Dankbaar gebruikmakende van het mooie weer kozen de sprekers de brede voet van de machtige bruine beuk voor het kasteel als natuurlijk spreekgestoelte. Daar voerde als eerste de Heerder predikant Ds. K.G. Jansma het woord om namens de heer en mevrouw Kloek de gasten te verwelkomen en een dankwoord te spreken tot allen, wier medewerking had bijgedragen tot de verwezenlijking van het plan, om van Vosbergen te maken wat het nu is geworden. Die dank gold in de eerste plaats de eigenaar van het kasteel G. W. baron van Dedem en diens echtgenote, voorts de gemeente Heerde en alle betrokken instanties en in het bijzonder de burgemeester Mr. A. W. Schade van Westrum, die eveneens met zijn echtgenote tot de aanwezigen behoorde zoals zijn collega uit Epe met mevrouw Diepenhorst. Ook tot Dr. W. Aalders uit Den Haag en de heer Johan van der Wouden, de laatste als vertegenwoordiger van de kring van Gelderse Kunstenaars, richtte de spreker zich afzonderlijk en verder dankte hij de heer G. Bolman, die zich bereid had verklaard, de bijeenkomst met een declamatie te sluiten.

NAAR EEN CULTUUR CENTRUM.
Het was burgemeester Schade van Westrum aan te zien, dat hij zich gelukkig voelde, toen hij Vosbergen kon openen, temeer omdat, zoals hij zeide, de deplorabele toestand, waarin het gebouw zolang verkeerd had, de vrees had gerechtvaardigd , dat het binnen weinige jaren verloren zou gaan. Maar gelukkig zijn er altijd nog idealisten. De spreker vertelde hoe de heer Kloek bij hem was gekomen met de wens, om hier als kunstschilder te leven en te werken, hoe alle moeilijkheden waren overwonnen en Vosbergen was behouden dankzij de steun van rijk, provincie en gemeente, maar vooral dankzij het enthousiasme van de heer en mevrouw Kloek. (..) De kunstenaars die hierboven bekend geacht worden, zijn: Stien Eelsingh, Piet Zwiers, Johan Prins, Johan Hartsuiker, R.van Beek, Gerard Post Greve, Wim Helder, Jan Voerman Jr. en Jan Kleintjes. Verder werken van de pottenbakker Frans Slot en de beeldhouwster Bé Thoden van Velzen. Deze eerste zomertentoonstelling trekt meer dan 1600 bezoekers uit het gehele land. Dat Joop en Jopie Kloek die eerste maand ook de Commissaris der Koningin van de Provincie Gelderland, diens echtgenote en minister Joekes mogen ontvangen zien zij als een kroon op hun werk.


1951 'Vosbergen', één van de ontwerpen voor de programma's van de concertavonden,
© Joop Kloek, pentekening/

Het eerste concert klinkt:
Citaat krantenknipsel: bron onbekend.
Op 8 en 9 augustus zal er in het onlangs geopende culturele centrum Kasteel Vosbergen te Heerde een 'concert-intime' bij kaarslicht worden gegeven waaraan het duo Simon Halie (piano) en Jaap Engelberts (voordracht) zal meewerken. Deze avonden zullen de eerste zijn in een reeks geprojecteerde culturele avonden, waarmede de heer J. Kloek dit kasteeltje tot een cultureel centrum wil maken. Tijdens de zomerperiode worden voortaan twee tentoonstellingen georganiseerd. Eind augustus is dit jaar een overzichtstentoonstelling van het werk van Jan Kleintjes en zijn (overleden) echtgenote mevrouw Hedwig Kleintjes – van Osselen. Begin october zal de Heerder burgervader Mr. A.W. Schade van Westrum in drie avonden een causerie houden over zowel de complexiteit als het lyrische karakter in de Russische literatuur. Op 30 october houdt Willem Andriessen, directeur van het Amsterdams Conservatorium, een lezing met muzikale omlijsting over Frédéric Chopin.

MECENAAT UIT DEN HAAG
Dat de oude vleugel niet meer toereikend is voor de kamermuziekavonden blijft niet onopgemerkt in muziekminnend Nederland. De Haagse zangeres Johanna de Geus maakt contact met haar Zwitserse vrienden om uit te zien naar een nieuw instrument om de toekomst van het culturele werk van Joop en Jopie Kloek te waarborgen. Voor dit genereuze gebaar schieten woorden tekort. De beroemde Zwitserse pianist Paul Baumgartner (een van de leermeesters van Alfred Brendel) neemt deze taak op zich. Op 21 en 22 april 1952 presenteert hij met een Beethovenprogramma zijn gekozen instrument, een Ibach concertvleugel uit het jaar 1912. De heer R. de Graaf uit Zwolle zal dit schitterende instrument verder onder zijn hoede nemen.
Zwolsche Courant: Henri Th. Timmerman. Kasteel Vosbergen, het aantrekkelijke cultuurcentrum bij Heerde, herbergde gisteren en de avond ervoor een bijzondere gast, de Zwitserse pianist Paul Baumgartner. De Beethoven-avond door deze kunstenaar uit Bazel vormde het einde van het winterseizoen op Vosbergen, maar was tevens ongetwijfeld het hoogtepunt van alle culturele avonden, die de slotvoogd de heer J. Kloek al heeft georganiseerd. (..) Dit was pianospel van hoge orde, briljant en tintelend, maar ook expressief en klankvol. De toehoorders toonden zich zeer dankbaar voor deze Beethoven-avond in het kasteeltje, verscholen in de stilte van de bossen, ver van het rumoer van het rusteloze leven.
Met sprongen in de tijd zullen we de rode draad van het culturele werk volgen. Johanna Kloek - Aalders heeft piano gestudeerd en is voor dit instrument afgestudeerd aan De Muziekschool Reins in Enschede, het huidige conservatorium. Haar energie en haar liefde voor de muziek heeft zij volledig in hun culturele werk gelegd. Hun enige dochter, Victoria, zal in de voetsporen van haar vader treden. Ook haar leven en werk zijn intens verbonden met het culturele centrum op 'Vosbergen'.

1952. Het nieuwe seizoen wordt 30 mei geopend met de tentoonstelling van de Apeldoornse kunstschilder Jan Duyvetter. Als tekenaar is hij verbonden aan het Nederlandse Openluchtmuseum te Arnhem. Zijn getoonde collectie werken omvat naast ontwerpen voor toneeldecors, portretten en stillevens in olieverf eveneens schetsen op het gebied van de Nederlandse klederdracht. Cruys Voorberg heeft met een sprankelende causerie deze tentoonstelling officieel geopend.
10 Juli klinkt een 'Soirée Musicale et Littéraire: De jonge kunstenaars Elisabeth Lught, zang, Albert Vogel, voordracht, Sas Bunge, piano en Willem Noske, viool verzorgen geheel belangeloos dit programma ten bate van nieuwe stoelen voor het publiek van Vosbergen. Burgemeester Mr. A.W. Schade van Westrum opent deze bijzondere avond.
31 Juli 1952 is de opening van de tweede zomertentoonstelling die door kenners als een belangwekkende expositie gezien wordt.
Het betreft in de eerste plaats een verzameling van Chinees porselein uit de doublettencollectie van het museum 'Princessehof' te Leeuwarden. Deze opening zal ’s avonds plaatshebben met een lezing verzorgd door de bekende collectioneur oud-notaris N. Ottema te Leeuwarden. Het geheel wordt opgeluisterd door zang en muziek van Elze Kettelary. Deze uitzonderlijke collectie trekt de aandacht van diverse vooraanstaande figuren in Nederland waaronder jhr. dr. O.C.Roëll, directeur van het Rijksmuseum in Amsterdam, de heer D. Hannema, gewezen directeur van het museum Boymans te Rotterdam, jhr. dr. E.O.M. van Nispen tot Sevenaer, directeur van de Rijksdienst voor de monumentenzorg en het bestuur der Ned. Kastelenstichting, enz.
Tijdens deze tentoonstelling worden de muren opgesierd door schilderwerken van wijlen Jan Voerman sr., Jan Voerman jr., Jan Duyvetter, Piet Zwiers en Joop Kloek. De beeldhouwwerken zijn van Bé Thoden van Velzen en Han Raedecker. De Arnhemse wever Strik laat enkele moderne gobelins zien.
26 Augustus neemt het werk van Jacques Mels de wanden in beslag. Mede exposanten zijn de pottenbakkers Frans Slot en Alexander Lucas Crèvecoeur uit Epe. De expositie van hun werk wordt geopend door Dr. I.N.Th. Diepenhorst, burgemeester van Epe. In augustus van dit jaar is voor de eerste maal het optreden van de pianist George van Renesse met een Schubert programma. Voortaan zal hij ieder jaar op Vosbergen ‘zijn zomerrecital’ geven. Het volle herfst programma wordt geopend met een indrukwekkend optreden van Jaap Stotijn, hobo; aan de piano begeleid door Hans Velo.
Op 9 October wordt met antieke doeken en tapijten de muziekkamer omgetoverd tot een oosters sprookje, het decor van de Indiase Danseres Ahlia Rukmini. Zij weet haar toeschouwers, die uit het hele land gekomen zijn, tot de laatste minuut in de ban te houden van haar verfijnde uitvoering van de antieke tempeldansen uit India. De heer Anatole Thijs, directeur van het ‘Séminaire de la Danse’ in Brussel zal de betekenis van de dansen toelichten.


1954, Z.-Frankrijk, Antibes
© Joop Kloek, aquarel

1955. De zomertentoonstelling zal dit jaar uit een driedelige expositie bestaan. Het Rijksmuseum in Amsterdam geeft een zeldzame collectie antiek tin in bruikleen waaronder vele voorwerpen uit het ‘Behouden Huys', het schip waar Willem Barends en Jacob van Heemskerk met hun bemanning op hun tocht naar Nova Zembla overwinterd hebben. Het Stedelijk Museum in Amsterdam verzorgt de schilderijen tentoonstelling met een uitgelezen collectie van de Nederlandse Impressionisten. Voor de derde tentoonstelling, een Hommage aan de in 1954 overleden Jan van Riemsdijk, heeft Joop Kloek zijn eigen atelier beschikbaar gesteld. Met diens zoon Romboud en Bep zijn echtgenote is een sfeervolle Van Riemsdijkkamer gecreëerd.
1956, 1957. Eerste lustrum te vieren.
De zomertentoonstelling komt dit jaar uit het Museum van Oudheden te Leiden. Meer dan 1000 jaar oude rijst- en theekommen en zeldzaam lakwerk bekoren het oog. Aan de wanden is een uitgelezen collectie van antieke Japanse prenten te bewonderen.
In verband met het vijfjarig bestaan van het culturele werk op Vosbergen, schenkt de Gemeente Heerde uit waardering en ter stimulering van het organisatorisch werk een bijdrage van fl.250 uit het Cultuurfonds. Ook het Anjerfonds Gelderland laat zich niet onbetuigd met een schenking van fl.150.
In juli geeft George van Renesse ter ere van het eerste lustrum zijn traditionele zomerconcert een extra feestelijk tintje door Joop en Jopie Kloek in het zonnetje te zetten met een sprankelende improvisatie. Veel kunstenaars dragen het culturele werk van Joop en Jopie Kloek een warm hart toe. De pianist Cor de Groot zoekt contact. Hij wil in zijn zomervacantie, ter ere van hun lustrum, een geheel belangeloos concert geven ten bate van het 'stoeltjesfonds' zodat er meer zitplaatsen zullen zijn. Het Lemkes-kwartet realiseert een hartveroverende ‘Mozartherdenking bij kaarslicht’. Er wordt ruim baan gemaakt voor nieuw jong talent. Hieronder is ook de begaafde leerling van Willem Andriessen de pianist Bram Boulee. De violist Wim Stenz, leerling van Joachim Röntgen en Szymon Golberg. De pianiste Tini Bresser, dochter van de violist Jan Bresser die zelf op Vosbergen geen onbekende is. Het goede initiatief van Joop en Jopie Kloek om jong talent op Vosbergen podium ervaring te laten opdoen, spreekt de muziekrecensent Henri Th. Timmerman zeer aan.
1956, 1961. Het culturele werk van Joop en Jopie Kloek begint een vertrouwd ritme te vertonen. We noemen steeds enkele hoogtepunten. Gezien de uitzonderlijke kwaliteit van de zomertentoonstelling in 1956 stelt de Gemeente Heerde een subsidie beschikbaar van fl. 300. Het betreft een uitgelezen collectie van 20 schilderijen uit de Gouden Eeuw, allen in bruikleen van het Rijksmuseum in Amsterdam. Er zijn werken van Caspar Netscher met twee portretten, een pittoresque belicht paard van Philippe Wouwerman, een zeegezichtje van Willem van de Velde de Jonge, een mannenkop van Carel Fabricius, en werken van J. van Son. De pers is lyrisch, de bezoekers zijn talrijk.
1959. Uitzonderlijk Amerikaans talent op 'Vosbergen': Gerald Warburg Cello, aan de piano Edward Mobbs. Zwolsche Courant: Henry Th. Timmerman. Zelden zong een cello in het concertzaaltje van Vosbergen mooier en met voller glans.(..) De noblesse en intens levende klank van de kostbare Stradivarius-cello , die onder de naam “La belle Blonde” befaamd is, concordeerde harmonieus met de eenvoud van de stijvolle ruimte. (..) De cellist Gerald Warburg, die na zijn Harvard-opleiding in West Europa zijn studies voltooide, is een geboren toonkunstenaar. Hij bespeelt zijn prachtige cello met een dwingende zekerheid.(..) De cellist vond in de jongere pianis Edward Mobbs een toegewijd partner die zijn kristalzuivere muzikaliteit bewees door zijn zeer verzorgde en klankrijke partijen.(..) 1960. Op 21 juni is het 10 jaar geleden dat Joop en Jopie Kloek aankwamen op ‘Vosbergen’. Wat zij zich voor ogen stelden hebben zij hier gerealiseerd. Voor de komende 10 jaar sluiten G.W. baron van Dedem en de familie Kloek een voor beide partijen bevredigende overeenkomst. Met grote belangstelling volgt de familie Van Dedem de activiteiten die op 'Vosbergen' plaats vinden. Nu het culturele werk voor de komende 10 jaar doorgang kan vinden wil Joop Kloek zijn activiteiten onderbrengen in een stichting. Ook het oude plan om schoolconcerten te organiseren voor de Heerder jeugd wordt nu een feit.

'VOSBERGEN',STICHTING CULTUREEL CENTRUM NOORD OOST VELUWE
1961. Op 11 januari klinkt het 100ste concert op 'Vosbergen'. Zwolsche Courant: Henri Th. Timmerman. Hans Osieck, Pianist – Componist. Honderdste concert in kasteel Vosbergen, (..) een mijlpaal dus in het bijna tien jarige cultureel werk van de onvolprezen heer en mevrouw Kloek - Aalders, die bijgestaan door enkele goede vrienden honderdzestien culturele avonden hebben georganiseerd. Deze mijlpaal viel samen met een belangrijke beslissing (..) Sinds kort heeft men namelijk uitvoering kunnen geven aan ’n langzaam gegroeide gedachte het culturele werk in Vosbergen de status van een stichting te geven. Over deze Stichting Cultureel centrum Noord-Oost-Veluwe heeft de voorzitter van de Raad van Beheer, Mr. A. W. Schade van Westrum aan het begin van het concert aandacht gewijd en daarbij de gelegenheid aangegrepen hulde en warme dank te brengen aan de heer en mevrouw Kloek, die bijna tien jaar geleden het nog steeds groeiende werk zijn begonnen. Hans Osieck heeft op dit gedenkwaardige honderdste concert een recital gegeven met een bijzonder mooi prgramma van overwegend klassiek-romantisch karakter. (..) 1961, 1962 Tweede lustrum te vieren.
Met de feestelijke opening van de zomertentoonstelling 'Schilders van deze tijd', een expositie samengesteld door de Culturele Raad van Gelderland, krijgt het tweede lustrum op 'Vosbergen' alle aandacht in de pers. Er zijn schilderijen van o.a. A. Vijftigschild, Diederen, H.Hierck, I. Horn, D. Nijlnd, A.C. Willink, en F. Haanstra. Tijdens deze zomertentoonstelling richt Joop Kloek in de opkamer een kleine expositie van eigen werk in om een geheel nieuwe vorm van creativiteit te tonen: zijn vachtmozaïeken waar hij sinds enige tijd mee experimenteert. Het 10de zomerseizoen wordt muzikaal ingeluid met een optreden van Herman Krebbers viool, aan de vleugel begeleid door Peter Hansen. Vooraf houdt oud-burgemeester Schade van Westrum namens het stichtingsbestuur op humorische wijze een openings toespraak om te wijzen op het belang van deze recent opgerichte stichting (..het nieuwe borelinkske in de gemeente Heerde..).
Zwolsche Courant: Henri Th. Timmerman. In Beethovens Wereld, Herman Krebbers op Vosbergen (..) Herman Krebbers is een meesterviolist in wie met het rijpen van zijn kunst de knappe viooltechnische verworvenhden harmonisch zijn samengevloeid van voorname allure en een doorleefde muzikaliteit. Ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het cultureel centrum Vosbergen, waar aan we enige tijd geleden al aan dacht hebben besteed (..) heeft Herman Krebbers met aan de vleugel Peter Hansen gisteravond voor een talrijk gehoor drie Beethovensonates vertolkt. (..)
Het traditionele Zomerconcert van George van Renesse zal niet ontbreken. Net als het eerste lustrumjaar wordt ook dit tweede klank- en kleurrijk gevierd. We noemen enkele van de vele hoogtepunten. Het RöntgenTrio, de zonen van de componist Julius Röntgen zorgen voor een onvergetelijke avond. Voor een talrijk en opgetogen publiek klinkt de barokmuziek uitgevoerd door Gustav Leonhardt, clavecimbel en zijn echtgenote Marie Leonhardt die een authentieke barokviool, een ‘Steiner’ bespeelt.
Ook de literatuur wordt dit lustrumjaar niet vergeten. Carel Dinaux houdt een causerie over “De aspecten van de hedendaagse roman”. 10 Jaar cultuur op ‘Vosbergen’ wordt afgesloten met een indrukwekkend pianorecital van Willem Andriessen.
1961, 1966 Joop en Jopie Kloek hebben hun ideaal gerealiseerd: beeldende kunst, muziek, drama, filosofie en literatuur onder één dak en voor iedereen toegankelijk. Het schilderatelier floreert met wisselende groepjes enthousiaste leerlingen. Joop Kloek en zijn collega’s bespeuren een verandering waar het hun huidige leerlingen betreft. Deze ‘nieuwe’ leerling komt naar het atelier om ‘creatief bezig te zijn’ en om zich hier even te ontspannen. Dit vraagt om een andere aanpak: Joop Kloek vindt het een nieuwe uitdaging om mensen te stimuleren hun eigen creativiteit te ontdekken. Het lesgeven wordt meer een gemeenschappelijke zoektocht binnen de creatieve mogelijkheden van ieder individu en vraagt meer tijd en energie van de leermeester. Deze jaren is Victoria bezig zich te bekwamen in het traditionele schildersvak. In haar vader heeft zij een gedegen leermeester gevonden.
Op naar het derde lustrum: We beginnen met de ‘Schoolconcerten’ en noemen enkele van de optredende kunstenaars om een indruk te geven van het musicale niveau en de grote verscheidenheid. George van Renesse - piano, Rosa Spier - harp, Tinie Bresser - piano, Ardito Quintet - houtblazers, Trio Pim Jacobs - Jazz, Herman Salomon - viool. 1963. Dit jaar drie zomertentoonstellingen: Op 9 juli wordt nieuwe seizoen geopend met de reizende tentoonstelling “Goede Sier” samengesteld door de Culturele Raad van Gelderland. Wandkleden van Annie Apol, Maria van Oerle, Loes van der Horst - Wenckebach, Lies Gunstenaar, Jurien de Haan, Jaap Nanninga en Henk Scholten. Fraai edelsmeedwerk van H.R.Gerritsen, A. Lukkassen, N. van Beek, B. Lameris, K. Pijpers - Dom en D.J. ter Waarbeek. Deze tentoonstelling werd geopend door de burgemeester van Heerde de heer Tj. Faber. Traditiegetrouw wordt begin augustus de eerste zomertentoonstelling afgebroken om voor de tweede plaats te maken. Deze staat dit jaar in het teken van kunstenaars uit de regio N.O. Veluwe: schilderijen van Iet van de Pol - Schokking, Gerrit Veenhuizen, Gerard Mensink, Hans Beers, en Joop Kloek. Keramiek van Frans Slot, zijn jeugdige leerling Theo Genemans en A.L. Crèvecoeur. Beeldhouwkunst van Bé Thoden van Velzen en A. Veenhuizen - Pool. De derde Zomertentoonstelling op ‘Vosbergen’ is een selecte overzichtstentoonstelling van Ellen Massée - Komter uit Hattem. 1964. Paul Citroen is het stralend middelpunt in de zomertentoonstelling. Hij kent de ruimte en heeft met zorg zijn portretten en enkele landschappen uitgezocht waarbij hij de diversiteit van zijn techniek duidelijk laat uitkomen. Hij schroomt niet om nieuwe ongebaande wegen in te slaan. Op zijn verzoek wordt deze tentoonstelling geopend door Carel Dinaux.
November heeft ‘Vosbergen’ een muzikale primeur voor muziekminnend Nederland: het Hongaarse Trio Legyel.
Zwolsche Courant: Henri Th. Timmerman (..) Al na drie maten wist men te doen te hebben met musici van ras.(..)
Deze pianist Attila Lengyel liet meermalen de vleugel zingen in buigzame klanken.(..) Hoogtepunt van het recital vonden we de doorleefde en stilistisch zuivere vertolken van het bewogen Trio in c-moll opus 101 van J. Brahms. Het werd gespeeld in het al geroemde samenspel.
1965. Op ‘Vosbergen’ klinkt het debuut van het nieuwe duo Herman Salomon die zijn zeldzaam schone Stradivarius viool bespeelt met aan de piano Maria Stroo. Zij was jarenlang op talrijke recitals de vaste pianiste van Theo Olof. Het muziekminnende publiek komt van ver. De pers is lyrisch. In een volgende muziekavond klinkt moderne eigentijdse muziek waar Tera de Marez Oyens, piano en Koen van Slogteren, hobo enthousiaste pleitbezorgers van zijn.
Twee zomertentoonstellingen in 1965: De eerste is de reizende tentoonstelling van de Culturele Raad van Gelderland. Onder de titel “Ziet u nu zelf” wordt het publiek uitgedaagd om zelf een oordeel te vormen.
De tweede tentoonstelling krijgt, vanwege het veelzijdige karakter, alle aandacht in de regionale- en landelijke pers: “Apeldoornse kunstenaars te gast op kasteel Vosbergen. Een historisch moment in de geschiedenis van de Apeldoornse beeldende kunst." lezen we. Op uitnodiging van Joop Kloek (zelf lid van “Kunstcentrum”) organiseren nu voor het eerst de leden van “De Kern”, “De Kiem” en “Kunstcentrum” gezamenlijk een tentoonstelling. Oorspronkelijk en divers van opzet valt er veel te bekijken: schilderijen, pastels, krijt- en houtskool tekeningen, cartoons, foto’s, keramiek en beeldhouwkunst. De heer F.van Westen, wethouder van onderwijs en culturele zaken opent deze boeiende tentoonstelling.
1966. Cultureel begint het nieuwe jaar voor Heerde met een uitzonderlijk muzikaal evenement. Zwolsche Courant: Henri Th. Timmerman. Organisatorisch en Artistiek een Klinkend Succes. In de kroniek van de Heerder gemeenschap staat dan nu opgetekend, dat op vrijdag 4 februari voor de eerste maal een groot volledig bezet symfonieorkest in Heerde een concert gaf. Het staat ook in nuchtere cijfers, in de bescheiden van de gemeentelijke administratie, want zoals we al uitvoerig geschreven hebben, is de komst van het Gelders Orkest een initiatief geweest vanuit de gemeenteraad. (..)
De kerk was helemaal vol. Onder deze zo verheugend talrijke toehoorders bevonden zich het college van burgemeester en wethouders en ook toehoorders van buiten Heerde. (..) Zeer te waarderen vonden we dat er een werk van een Nederlands componist op het programma was gezet, het fluitconcert van Hans Kox. Bertus Bakker heeft, door het orkest gesecondeerd de lang niet gemakkelijke solopartij uitnemend gespeeld. (..)
1966, 1967 Derde lustrum te vieren.
Te beginnen met een waar muziekfeest in juni: Het Utrechts Kamermuziekgezelschap met o.a. Schuberts 'grootste schepping' in de kamermuziek: het Forellenkwintet. Het wordt speciaal voor deze feestelijke gelegenheid op Vosbergen ten gehore gebracht.
De zomermaanden zijn de expositieruimtes ingericht met een grote overzichtstentoonstelling van het werk van Joop Kloek, samen met Bé Thoden van Velzen en Frans Slot. Roel Houwink toont enige monumentaal antieke meubelstukken die in de sobere sfeer van 'Vosbergen' helemaal tot hun recht komen. 1966. Wordt traditioneel afgesloten met het jaarlijkse kerstconcert. De zangeres Chanah Milner zingt oud-Jiddische volksliederen, op de vleugel begeleid door Peter Berman. Diverse van deze aangrijpende liederen heeft hij zelf getoonzet.
Zwolsche Courant: Henri Th. Timmerman (..) Chanah Milner heeft gisteravond in Vosbergen te Heerde het Jiddische lied voor ons laten leven. Zij heeft ons ontroerd; zij heeft ons laten glimlachen; maar vooral, omdat we toch nooit meer wat in Pressers Ondergang is samengebald kunnen vergeten, ons diep bewogen.(..) Weemoed en verlangen, lichte of wat navrante humor wisselden elkaar af in de volgende liederen van Mordechai Gebirtig. (..) Chanah Milner zong tenslotte het aangrijpende ’s Brent, symbool bijna van het Joodse lot.
1966, 1971 Het Gelders Orkest heeft de jaarlijkse route naar Heerde gevonden, de schoolconcerten zijn van hoog muzikaal gehalte, de kamermuziekavonden op ‘Vosbergen’ bloeien. Joop en Jopie Kloek vinden het een verheugend feit dat steeds meer jonge toehoorders de weg naar ‘Vosbergen’ ontdekken.
1968. Enkele muziekale hoogtepunten: Het Debussy Herdenkingsrecital van Sas Bunge. Zwolsche Courant: Henry Th. Timmerman. Ondergedompeld te worden, een hele avond lang, in de fascinerende klankschoonheid van de pianomuziek van Claude de Bebussy is bepaald geen alledaagse gebeurtenis. Sas Bunge behoort tot de zeer weinige pianisten in ons land, die een recital willen en kunnen geven, dat geheel gewijd is aan de werken van Debussy. (..)
De jeugdige pianist Jet Röling wordt in de pers geroemd. Dit geldt eveneens voor de jonge musici van het Trio Alclapia dat voor het eerst in het oosten van het land optreedt met Noor Relijk, piano; Ernö Steier, altviool; Ferenc Szabó, klarinet.
1969. Een winteroptreden van de acteur Tob de Bordes met het programma “Struisvogels”. Hij laat hierin zien hoe de mens in zeer verschillende omstandigheden niet oog in oog durft te staan met de uiterste consequenties waartoe zijn bestaan hem heeft geleid.
In maart klinkt Barokmuziek bij kaarslicht met Ton Koopman. Zwolsche Courant: Henri Th.Timmerman (..)
In kasteel Vosbergen speelden en zongen vrijdagavondleden van het Nederlands Muziek College en daar aan deze avond van kamermuziek ook enkele musici van het Amsterdams barokensemble Musica da Camera meewerkten, kon een veelzijdig programma worden uitgevoerd. De charme en kracht van ensembles die zich toeleggen op de oude muziek, ligt in de snelle afwisseling van de stukken en vocaal instrumentale bezetting.(..) Ton Koopman kon zijn muzikaliteit uitleven toen hij niet hoefde te begeleiden maar op zijn kwetsbaar instrument een fraai kort Sweelinckstuk speelde. (..)


1968 Italië, Toscaans landschap
© Joop Kloek, penseeltekening

1976, 1992 'Vosbergen' het atelier van Joop Kloek.
De afgelopen 25 jaar is het Joop en Jopie Kloek gelukt om hun droom te realiseren: ‘Vosbergen’ cultureel centrum is hun gezamenlijke levenswerk. In 1976 is Joop Kloek 64 jaar geworden. Gaat een ander op zijn 64ste met pensioen, zo niet Joop Kloek. Hij wil nu de hem resterende tijd zo goed mogelijk benutten in zijn beide ateliers. Hij ziet er naar uit om ongestoord ‘zijn’ Toscane te schilderen. Joop Kloek is de veelzijdige schilder van het portret, het stilleven en het landschap, van de complexe architectuur der Italiaanse renaissance bouwmeesters, maar ook van ‘Vosbergen’ en het verstilde bloemstuk. Zelf over kunst praten doet hij zelden, over de tijd waarin het kunstwerk ontstaan is des te meer. In Gent is hij klassiek geschoold en deze traditie blijft hij trouw. Van de moderne- en experimentele stromingen binnen de schilderkunst heeft hij zich afzijdig gehouden. Zijn lijfspreuk is: “Wees niet tevreden met wat je bereikt hebt. Durf van voren af aan te beginnen, blijf zoeken en blijf werken.” In september 1992 vertrekt Victoria Kloek naar Frankrijk op zoek naar een eigen atelier. In het licht van de Côte Opale hervindt zij haar palet en komt weer tot schilderen. Inmiddels woont en werkt zij in Zierikzee. In november 1992 overlijdt Joop Kloek.
Johanna Kloek - Aalders zal ‘Vosbergen’ in het voorjaar van 2002 verlaten.
De Saksische boerderij op 'Vosbergen' wacht een nieuwe bestemming.

ARNOUD VAN MELLE
Joop Kloek (1912-1992) - gedreven door het licht en het schone
De werken
De selectie voor deze tentoonstelling bestaat uit acht olieverfschilderijen op linnen. Joop Kloek beheerste vele technieken tot op hoog niveau: ets, pentekening, houtskool, pastel, aquarel en natuurlijk olieverf op paneel en linnen. Zijn oeuvre is zo groot in kwaliteit en kwantiteit dat een strenge selectie noodzakelijk is.
Kijk bijvoorbeeld naar het schilderij van Orvieto in Italië.



Dit werk kunt u mooi vinden of niet. Het roept waarschijnlijk wel het volgende gevoel op: “Wow, wat een afgrond, wat een hoogte! Wat is er met deze stad aan de hand?” De kijker ervaart een gevoel van grootsheid en ontzag, zonder misschien te begrijpen waardoor dit komt. Het ervaren door een kunstwerk van het gevoel van grootsheid of ontzag is wat Kant noemt het verhevene, het sublieme. Naast het ervaren van het schone, maakt ook het ervaren van het verhevene deel uit van de esthetische ervaring.
Vaak wordt het gevoel van het sublieme dat de kijker ervaart toegepast op de grootsheid van de natuur en het natuurgeweld. Het schilderij van de stad Orvieto die bovenop een plateau van vulkanisch gesteende staat is hier een goed voorbeeld van.



Het grootste en afschrikwekkende wordt vergroot als men bedenkt dat het gebied regelmatig geteisterd wordt door afbrokkeling van het plateau waarop de stad staat.
Het ervaren van het sublieme in het werk van Joop Kloek blijft naar mijn mening niet beperkt tot de confrontatie met de natuur.
Hij weet dit gevoel ook over te brengen in relatie tot de geschiedenis.
Kijken we naar het schilderij met het detail van de Neptunusbron op de Piazza della Signoria in Firenze.



Zo een portret kan niet geposeerd ontstaan. Er zit beweging in deze ontmoeting tussen hond en mens. Ondanks het tweedimensionale karakter van het schilderij en het feit dat een schilderij geen bewegend beeld kan bevatten maakt hij ons deelgenoot van de spontaniteit en de beweging van dit intieme moment. Maar wie heeft de gave om dit moment te zien, te herkennen en vervolgens weer te geven?
Kijken we naar het zicht op Siena dan zien we een stad blakend in het licht, zonder dat het wordt doodgeslagen door het licht. Het is het genie van de kunstenaar om dit licht te zien en weer te geven. Iedereen die in zuid-Europa op vakantie is geweest en daar foto’s heeft gemaakt, kent de teleurstelling van foto’s die kapot zijn geslagen door het felle licht. Hierboven schreef ik dat iedere tijd zijn eigen paradigma en metaforen van kijken heeft. Ik vrees soms dat onze manier van kijken te sterk is beïnvloed door de beperkingen van film, foto en video. Joop Kloek geeft ons de uitdaging om de kleur te herontdekken, ook in het zinderende ogenschijnlijk witte licht.
Wat doet het licht met de omgeving? De scheiding tussen stad en lucht is niet overal hard. Soms vervloeien de daken en de torens met de lucht, dan weer is er een scherp contrast. Datzelfde zien we ook gebeuren in de overgang van het landschap naar de stad. Is dit de vrije interpretatie van de kunstenaar? Wat u ziet is inderdaad de interpretatie van Joop Kloek. Maar kijk eens opnieuw naar de werkelijkheid, naar het altijd veranderende licht dat speelt met de dingen zoals ze voor ons liggen. U zult merken dat, afhankelijk van uw eigen gemoedstoestand, de wereld er anders uitziet als u deze bekijkt vanuit de werking van het licht.
Is het impressionisme slordig en snel? We kijken naar het schilderij van kasteel Vosbergen. Het fenomenologische beeld dat ons oog bereikt bedriegt ons. Het schilderij bestaat niet uit de buitenste laag verf. Het schilderij is niet die laatste snelle toets. Er gaat een heel werk onder schuil.
En dan het kasteel. Bekijk het van een afstand en merk op hoe het perfect in perspectief staat, zonder dat het is opgebouwd is uit de dode strakke lijnen die op weg zijn naar de verdwijnpunten. In dit schilderij zien we het realisme, de technische beheersing en de inspiratie. Het licht speelt met het groene gebladerte van de bomen rond de gracht en het valt overal overheen, zelfs over het grijs van het steen. Opnieuw ervaren we het schone in een vrij spel van ons voorstellingsvermogen.
Tot slot het portret van Victoria. Ik begon dit essay met de opmerking dat Joop Kloek een veelzijdig kunstenaar was, die vele technieken beheerste. De stijl waarin dit portret is geschilderd, is niet te vergelijken met het portret van zijn vrouw met hun hond. Vanuit zijn eigen idioom heeft Joop Kloek hier een waar levensgroot statieportret neergezet van hun enige dochter Victoria. Ik keer opnieuw terug naar het begin van mijn essay: het is tijdloos. Verwijzing naar tijd en locatie ontbreken. Ook de kleding geeft geen harde aanwijzingen. En toch roept het, net als het bloemstuk, vele associaties op. Misschien dwalen uw gedachten onwillekeurig af naar statieportretten uit bijvoorbeeld de achttiende eeuw, het zou zo maar kunnen.
De hand en het gezicht van Victoria springen er uit. En dat is veelzeggend. Haar handen zouden later paarden mennen, huizen restaureren en bouwen, kunst creëren. Maar bovenal kennen we Victoria vanuit de expressie in haar gezicht, in de door haar vertelde verhalen. De essentie van hun dochter, mijn moeder, weergegeven in een sublieme schets met olieverf op linnen.

Verantwoording,
Als kleinzoon van Joop Kloek heb ik geprobeerd om mijn herinneringen, de vele verhalen die mijn grootouders en mijn moeder verteld hebben, de bezoeken aan steden en musea in Nederland en Italië, met enige afstand te bekijken. Mijn jeugdherinneringen heb ik geconfronteerd met wat we kunnen weten uit de (kunst-)geschiedenis en de esthetica. Hiermee wil ik mijn herinneringen voor u openbreken en toegankelijk maken. Ik heb bewust gekozen voor de vorm van het essay en niet voor verhalende anecdotes. Natuurlijk zijn er prachtige anecdotes te vertellen, maar we lopen daarmee het risico te blijven hangen bij het plaatje en ik wilde een stap verder gaan. Al pratend met Victoria over deze tentoonstelling raakte ik er langzaam van overtuigd dat als ik abstraheer van het anecdotische, er een beeld kan ontstaan over een aantal drijfveren van het leven en werk van Joop Kloek.
Een bron, ook die van mijn jeugdherinneringen, is eindig. Interpretaties zijn open en oneindig. Kunst staat per definitie open voor meerdere interpretaties. “Iedere tijd schept zijn eigen beeld van de middeleeuwen,” vind ik nog altijd een van de meest veelzeggende uitspraken van Joop Kloek.
Deze uitspraak geldt natuurlijk niet alleen voor de middeleeuwen. Ik heb niet meer beoogd dan het uitstrooien van enkele lijntjes. Uiteindelijk maakt u uw eigen beeld en interpretatie van het ongelofelijke rijke oeuvre van Joop Kloek; een unieke en grote post-impressionist, die werkte in een tijd waarin cobra, moderne – abstracte, of minimale - kunst, pop-art en uiteindelijk zelfs de postmoderne kunst furore maakten.

einde tekst.