Jonge jaren

Mata Hari werd geboren als dochter van Adam Zelle (1840-1910), een winkelier in hoeden, en Antje van der Meulen (1842-1891). Het echtpaar kreeg na Griet nog 3 zoons. Tot haar 13e kreeg ze Franse, Duitse en Engelse privélessen. Haar vader raakte in 1889 echter bankroet, en kort daarna scheidden haar ouders van tafel en bed. Haar vader hertrouwde in Amsterdam op 9 februari 1893 met Susanna Catharina ten Hoove. Margaretha kwam na de scheiding in Leiden terecht. Daarna woonde ze bij een oom in den Haag.

Ze studeerde in Leiden voor kleuterleidster, maar toen de leraar met haar begon te flirten werd ze door haar oom van de opleiding gehaald.

Nederlands-Indië

Op haar 18e reageerde Margaretha op een contactadvertentie in de krant van de KNIL-kapitein Rudolph MacLeod. Ze trouwde met hem op 11 juli 1895. In 1897 vertrok het gezin MacLeod naar Nederlands-Indië. Inmiddels was hun zoon Norman-John geboren. In 1898 werd dochter Jeanne-Louise, bijgenaamd Non, geboren.

Het huwelijk was voor Margaretha een mislukking. Haar echtgenoot bleek een alcoholist te zijn die zijn agressie vaak afreageerde op haar. Hij hield er waarschijnlijk minnaressen op na. Margaretha trok tijdelijk in bij de van Rheedes, een ander Nederlandse officiersgezin. Maandenlang bestudeerde ze de Indonesische tradities en cultuur. Ze werd ook lid van een lokale dansgroep. In 1897 gebruikte ze voor het eerst de artiestennaam Mata Hari, wat Maleis is voor Oog van de dageraad oftewel zon.

In 1899 overleed hun zoon, mogelijk als gevolg van de bijwerkingen die optraden bij de behandeling van syfilis. Andere bronnen beweren echter dat hij zou zijn vergiftigd.

Wegens toenemende huwelijksproblemen besloot het echtpaar MacLeod in 1902 naar Nederland terug te keren.

Danseres

Nog datzelfde jaar volgde een scheiding van tafel en bed (die in 1906 definitief werd).

Margaretha vertrok in 1902 naar Parijs, waar ze een tijdje optrad in een circus onder de naam Lady MacLeod. Ze kon maar moeilijk rondkomen.

Begin 1905 begon ze met het opvoeren van de exotische dansen, waarmee ze uiteindelijk beroemd zou worden. Ze nam hiervoor permanent de naam Mata Hari aan. Ze debuteerde met haar act in Musée Guimet op 13 maart 1905. Haar optredens werden meteen een succes.

Mata Hari werd al snel beroemd tot ver buiten de lichtstad. Optredens in Wenen, Monaco, Madrid, zelfs de Scala in Milaan volgden. Minstens zo fameus was haar levenswandel; aangezien ze voor hogere militairen en leden van het Corps Diplomatique ook tussen de lakens veel entertainment had te bieden, was ze een veelbegeerde courtisane.

De optredens van Mata Hari waren volledig afgestemd op de geromantiseerde ideeën over Azië die destijds in West-Europa in de mode waren. Mata Hari voegde er een flinke scheut erotisch bloot aan toe. Om nog meer tot het publiek te spreken verzon ze ook een nieuwe identiteit. Zo beweerde ze geregeld een Javaanse prinses te zijn, die sinds haar jeugd de heilige dansen zou hebben geleerd van priesters. Ze werd talloze keren gefotografeerd, vaak zeer schaars gekleed. MacLeod verzamelde veel van deze foto’s om als bewijsmateriaal te gebruiken waarom ze ongeschikt zou zijn om de voogdij over hun dochter (overleden in 1919) te krijgen.

Dubbelagent

Tijdens de Eerste Wereldoorlog bleef Nederland neutraal. Dit betekende voor Mata Hari dat ze, gezien haar Nederlandse nationaliteit, vrij over de grenzen mocht reizen. Wel moest ze om de oorlog te ontlopen naar Frankrijk reizen via het Verenigd Koninkrijk en Spanje. Haar vele reizen trokken echter wel de aandacht, evenals het feit dat ze het aanlegde met veel hoge militairen. In een aantal interviews met de officieren van de British intelligence beweerde ze zelfs een geheim agente te zijn voor de Franse militaire geheime dienst.

In januari 1917 zond de Duitse militaire attaché in Madrid een radiobericht naar Berlijn, waarin hij sprak van waardevolle informatie die hij zou hebben gekregen van een spion met de codenaam H-21, ofwel Mata Hari. Opvallend genoeg werd dit bericht verzonden in een code waarvan de Duitsers wisten dat de Fransen hem reeds hadden gekraakt, en het bericht dus makkelijk konden onderscheppen. Dit is voor sommige historici het teken dat het bericht vals was, en enkel bedoeld om de Fransen op het verkeerde been te zetten.

Arrestatie en doodvonnis

De Fransen namen het bericht echter serieus. Op 13 februari 1917 werd Mata Hari gearresteerd in haar hotelkamer in Plaza Athénée. Ze werd na een kort proces ter dood veroordeeld op beschuldiging van hoogverraad wegens spionage voor de Duitsers.

Het vonnis werd op 15 oktober 1917 in de slotgracht van het kasteel van Vincennes voltrokken door een vuurpeloton, waarna haar lichaam aan de wetenschap ter beschikking werd gesteld.

Later werd het doodvonnis heftig bekritiseerd. Ook uit Nederland kwamen protesten. Mede doordat de publiciteit over Mata Hari en haar tragische einde ook na 1918 doorging heeft Mata Hari's naam over de hele wereld bekendheid gekregen. Volgens Pat Shipman's biografie Femme Fatale was Mata Hari nooit een dubbelspion, maar werd ze slechts als zondebok gebruikt door de Franse militaire overheid voor het falen van het commando aan het front.

Het gerechtsdossier over de vermoedelijke spionne wordt pas in 2017 openbaar gemaakt. Dan pas zal mogelijk blijken wat de ware toedracht is geweest.

bron wikipedia