Achnaton
Amenhotep IV, Achnaton, Echnaton of Akhenaten was een bekende farao van de 18e Dynastie van het Oude Egypte.
Hij is bekend geworden met de naam Amenhotep: "Amon is tevreden", en zijn tweede naam betekent: "Mooi zijn de
manifestaties van Ra, enige van Ra". Hij liet zijn naam veranderen in Achnaton wat betekent: Hij die verplicht
is aan de zonneschijf.
Biografie:
Achnaton was een zoon van Amenhotep III en koningin Teye. Hij trouwde met zijn nicht Nefertiti (dit is niet zeker),
de dochter van zijn oom en latere koning Ay (een zoon van Yuya en Thuya), met Kiya en (een andere) Teye.
Aanvankelijk, zoals in Khenet (Gebel el Silsila) liet hij zich afbeelden als een traditioneel Egyptisch vorst. Na vier
jaar op de troon (-1348) voerde Achnaton echter een aantal revolutionaire veranderingen door. Waar Egypte tot dan toe
een veelgodendom had, met de zonnegod Amon als oppergod, voerde Achnaton mogelijk het monotheïsme in, hoewel het
monotheïstisch aspect van zijn religie ter discussie staat. De enige god was Aton, de zonneschijf, tot dan toe een
minder belangrijk aspect van de zonnegod Amon-Re. Hij liet een nieuwe hoofdstad bouwen, Achetaton, het tegenwoordige
Amarna. Als hogepriester van Aton gold de farao zelf.
Veel tempels van de andere goden werden gesloten. Dat leidde tot ontwrichting van de samenleving omdat de hele
administratie van het land via de tempels had gelopen. Het bestuur dat ervoor in de plaats kwam was corrupt en
vol willekeur. Bij de tot dan toe machtige priesters van Amon was Achnaton begrijpelijkerwijze niet geliefd.
Op de gewone bevolking had de godsdiensthervorming nauwelijks invloed. De kunst echter onderging radicale veranderingen
omdat de kunstenaar zich niet meer aan de oude strakke regels van de kanon hoefde te houden en bij zijn eigen
scheppingskracht te rade kon gaan. Ook de schrijftaal veranderde en kwam veel dichter bij de gesproken taal te
staan. De buitenlandse politiek had te lijden van de interne spanningen die de Aten-hervorming opriep en vooral
de Hettieten maakten daar gebruik van om hun invloed in de richting van Kanaän uit te breiden. Toch onderhield
het hof van Amarna, getuige de Amarna-brieven die er van gevonden zijn, uitgebreide
diplomatieke betrekkingen, onder andere met Burnaburiash II van Kar-Duniash (Babylon).
De meeste Egyptologen vermoeden dat hij wellicht is vermoord door aanhangers van de verdreven Amoncultus. Dit zou zo
zijn omdat het uitwissen en ongedaan maken van zijn daden vrijwel meteen na zijn dood begon. Dit zou wijzen op een
gecoördineerde actie.
De koning had bij zijn eerste vrouw alleen dochters en na zijn dood volgden eerst Smenchkare en dan Toetankhaton hem
op. De laatste zou al snel zijn naam veranderen in Toetanchamon, Akhetaten verlaten en de tempels weer open stellen.
De poging om de groeiende macht van de theocraten van Amon te breken was mislukt.
Er bestaan theorieën dat de Aton-religie van Achnaton het ontstaan of de ontwikkeling van het jodendom heeft beïnvloed.
Een van de aanwijzingen hier is een hymne voor Aton, gevonden in Amarna, die een opvallende gelijkenis toont met de
bijbelse psalm 104. Daar Achnatons regering in de meest geaccepteerde chronologie ergens in de tijd viel dat de
Israëlieten hun ballingschap in Egypte hadden, is een dergelijke invloed zeer wel mogelijk. Nog interessant is
de vermelding van een geheimzinnig volk. Dit volk, de Sa-Gaz of Chabiroe genoemd, drong vanuit het zuid-oosten
Palestina binnen en wordt door sommige geleerden geïndentifieerd met de bijbelse joden. De Chabiroe zwierven in
grote benden met vrouwen en kinderen rond in onbegaanbaar gebied, ver van de militaire hoofdwegen. Soms mengden
zij zich in de plaatselijke politiek door dienst te nemen als hulptroepen, wanneer ze niet zelf eigenhandig oorlog
voerden.
Bouwwerken:
de stad Amarna,
Aton-tempel,
Tempel van Aton (Karnak),
Graf van Achnaton in Amarna,
Mogelijk ook Graf DK35.
Wikipedia:
Achnatone