homo antecessor

Uit de Homo Ergaster ontwikkelde zich tussen ca. 900.000 en 800.000 jaar geleden tijdens het Cromerien de Homo Antecessor.  Ca. 600.000 jaar geleden ontwikkelde zich uit de Homo Antecessor de Homo Heidelbergensis, de voorouder van de Neanderthaler.

  Volgens afbeelding was de Homo Antecessor de voorouder van de Homo Sapiens Sapiens.

In 1997 werden de oudste menselijke resten van Europa (circa 800.000 jaar oud) beschreven als een aparte soort, Homo Antecessor. Volgens de wetenschappers die deze vondsten beschreven is Homo Antecessor waarschijnlijk de voorouder van de moderne mens.

    In 1994 vond een team van antropologen in Spanje, slechts enkele kilometers van de Sima de los Huesos, op een locatie die men de Gran Dolina noemt, na jaren van afgravingen, een groot aantal hominide fossielen.

Het team dacht in eerste instantie dat de fossielen vergelijkbaar waren met die van de Sima de los Huesos, waar in 1993 in een ondergrondse grot 350.000 jaar oude fossielen van de Homo Heidelbergensis waren gevonden, maar er stond hen een verrassing te wachten. De site was namelijk meer dan 800.000 jaar oud, veel ouder dan elke andere site in Europa.

Na bestudering van de fossielen besloot het team deze in een nieuwe soort te plaatsen: Homo Antecessor. De leider van het team Juan-Luis Arsuega denkt uit dat deze soort zowel de Neanderthalers als de moderne mens geëvolueerd zijn.

In de zomer van hetzelfde jaar vond een Italiaanse antropoloog een robuust schedelkapje met een zwaar aangezet wenkbrauwbeen bij wegwerkzaamheden bij het Italiaanse dorpje Ceprano. Met een leeftijd tussen de 800.000 en de 900.000 kon de "Ceprano-mens" wel eens een van de oudste Europeanen zijn. Het team dat de fossielen bestudeerde, classificeerde de fossielen als Homo Erectus, vanwege hun gelijkenis met Erectus fossielen gevonden in Marokko en Algerije en hun leeftijd valt ook in het Erectus tijdperk, toch zijn er andere wetenschappers die ze als Homo Heidelbergensis classificeren.

Dit alles zorgt voor het volgende plaatje: de eerste Europeanen waren waarschijnlijk van de soort Homo Erectus of Homo Antecessor. Deze pioniers waren Europa waarschijnlijk binnen gekomen via de landbrug die rond die tijd Azië met Europa verbond bij de Bosporus of wellicht waren zij de Middellandse zee overgestoken, bij Gibraltar of misschien zelfs wel bij Sicilië. Hoe dan ook, we weten dat ze vrij vroeg al in Italië waren (800.000 tot 900.000 jaar geleden). Blijft natuurlijk de vraag: was deze pionier Erectus of Antecessor? Of is Antecessor überhaupt wel een aparte soort? Het Spaanse team dat de Antecessor fossiele bestudeerde denkt dat alleen Homo Antecessor naar Europa is gekomen. Zij denken dat zowel Erectus als Antecessor zijn voortgekomen uit Homo Ergaster, maar dat Erectus naar Azië gemigreerd is en daar is uitgestorven en dat Homo Antecessor Europa is ingetrokken en daar geëvolueerd is tot Homo Heidelbergensis. De in Afrika achtergebleven Antecessor populaties zouden dan weer tot Homo Sapiens geëvolueerd zijn en van daaruit de hele wereld bevolkt hebben. Een erg flatteuze theorie voor Antecessor, maar het zou kunnen kloppen.

Vindplaatsen van fossielen van de Homo Antecessor uit deze periode in Europa zijn betrekkelijk zeldzaam. Ook kunnen alle vondsten niet nauwkeurig worden gedateerd. Het vroegste archeologische bewijs voor menselijke aanwezigheid in Europa liggen in Isernia: 700.000 jaar oud en Gran Dolina in de Sierra de Atapuerca (Noord Spanje).

 

De overgang van de vroege mens (Homo Habiles of Homo Rudolfensis) naar eerste jager (Homo Antecessor) is niet minder boeiend dan de stap van mensaap tot mens. Het hield de overgang in van een nogal onzeker bestaan naar een gevestigd systeem waarin kinderen konden worden opgeleid, zieken konden worden geholpen en het belang van het individu wedijverde met het belang van de groep. De fossielen, stenen werktuigen en woonplaatsen tonen aan dat de Homo Antecessor min of meer vast kampplaatsen aanlegde die soms al beschermd werden. Ook was er al enige samenwerking, bijvoorbeeld bij de jacht op groot wild.

De Homo Antecessor was tamelijk klein, ± 1,50 m. lang en liep wat voorovergebogen. Hij had een zware, korte gespierde nek, een laag voorhoofd, een zware boog boven de wenkbrauwen, een zware onderkaak en bijna geen kin. Het gemiddelde hersenvolume was 900 tot 1000 cc. In kleine groepen van verschillende gezinnen trokken zij rond en wonen in kleine groepen van gezinnen bij elkaar, in eenvoudige hutten van takken en bladeren en in grotten of rotsholen.

  Aanvankelijk jaagden zij op alles wat ze maar te pakken konden krijgen, later gingen zij steeds meer jagen op groter wild, zoals olifanten, nijlpaarden, neushoorns en edelherten. Dat lukte doordat zij leerden beter met elkaar samen te werken. Verder verzamelden ze zaden, bessen, noten en vruchten.  De werktuigen werden kunstiger en er werd vuur gebruikt. Of het vuur werd gemaakt door vonken te slaan uit stenen of door het wrijven van hout weten we niet. Eerst werd het vuur alleen gebruikt om grote roofdieren op een afstand te houden en als kampvuur om zich tijdens koude nachten te warmen. Later ontdekten de eerste jagers dat op het vuur ook vlees kan worden geroosterd, waardoor het veel beter te eten was en vooral ook veel lekkerder smaakte. De relatie tussen de fossielen, de werktuigen en de dierlijke resten is moeilijk aan te tonen en het is niet duidelijk of zij van dezelfde leeftijd zijn. Neerslag kan een deel van het materiaal verplaatst hebben. De dierlijke resten tonen geen tekenen van slachting, wat wellicht betekent dat zij een natuurlijke dood zijn gestorven.

Daarnaast is het onduidelijk of de Georgische hominiden het gebruik van vuur kenden en of zij in staat waren grote zoogdieren, zoals olifanten, neushoorns of nijlpaarden te bejagen. In 2002 werd, eveneens in Georgië, nog een vierde menselijke schedel van 1,7 miljoen jaar gevonden. Deze is vergelijkbaar met de eerder gevonden exemplaren. De schedels lijken op exemplaren die in Oost-Afrika gevonden werden. Ook de werktuigen lijken sterk op hun Oost-Afrikaanse tegenhangers. De ontdekkingen tonen aan dat de Homo Ergaster, snel uit Afrika vertrok en via Syrië en Libanon het huidige Turkije en de Kaukasus bereikte. De Homo Ergaster is een tussensoort tussen de Homo Habilis en de Homo Erectus, een robuuste vorm die reeds een goede kennis van werktuigen had. Het is de eerste soort die Azië en Europa binnentrok. Het gaat hier wellicht om de eerste hominiden die vanuit Afrika richting Kaukasus en verder getrokken zijn. De verspreiding van Homo Erectus lijkt verband te houden met het warmer worden van Europa en Azië, hetgeen voor deze regio's gemakkelijker werd nieuwe gebieden te betreden.